رشد صحیح فک و صورت موجب قرارگیری فک بالا و پایین و تراز بودن دندانهای فک بالا و پایین نسبت بهم می شود. هنگامی‌که اجزای صورت (چانه، گونه، بینی و پیشانی) نسبت به هم به‌درستی رشد کنند در آینده فرد نیاز کمتری به انجام عمل‌هایی مانند جراحی فک و جراحی بینی و ارتودنسی پیدا خواهد کرد.
در ادامه دکتر محمد ناصری متخصص ارتودنسی در زرین‌شهر در رابطه با نحوه صحیح رشد صورت و فک و رشد فک پایین و درمان ناهنجاری‌های فکی کودکان اطلاعات مفیدی را در اختیار شما عزیزان قرار می‌دهند.
فهرست مطالب
روند رشد صورت و فک
هنگام به دنیا آمدن نوزادان فک آنها حدود %50 رشد خود را تکمیل کرده است و تا سن شش‌سالگی فک حدود %80 رشد خود را خواهد کرد. لازم به ذکر است که رشد فک و صورت تا زیر 18 سالگی نیز ادامه پیدا خواهد کرد و پس از پشت سر گذاشتن سن بلوغ ، تغییرات استخوانی صورت تنها محدود به تغییرات پروفیل استخوانی می‌شود.
نحوه ایده آل رشد فک و صورت
رشد اجزای صورت ازجمله استخوان فک که قسمت پایین صورت را تشکیل می‌دهد و یا رشد استخوان بینی می‌تواند تحت تأثیر دو عامل وراثتی یا محیطی قرار گیرد.
بیشتر ناهنجاری‌های فکی را فرزندان از والدین خود به ارث می‌برند و احتمال این‌که پدر یا مادر دارای ژن‌های نهفته باشند و عامل انتقال آنها به فرزندان خود باشند که باعث شده کودکان دچار ناهنجاری‌های فکی و دندانی شوند و نیز بسیاری از اختلالات ژنتیکی که موجب سندروم‌های گوناگون می‌شود و در روند رشد استخوان‌های صورت و فکین اشکال ایجاد میکنند.
عادت‌هایی که در کودکی و بزرگ‌سالی فرد به‌طور ناخودآگاه انجام می دهد، باعث شده که در طی گذشت زمان موجب ایجاد اختلال در وضعیت فک و صورت فرد شود. این عادت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- مکیدن انگشت
- استفاده از پستانک در درازمدت
- ریفلاکس بلع
- وضعیت قرارگیری نامناسب زبان که موجب وارد آوردن فشار به فکین می‌شود
- تنفس از راه دهان
چگونه متوجه شویم که فک‌ها در وضعیت استانداری هستند؟
اگر لب‌ها، زبان و فکین در این سه حالت نسبت به هم قرار گیرند می‌تواند بیانگر رشد مناسب و صحیح استخوان‌های صورت و فکین باشد:
- در حالت استراحت اگر زبان روی سقف دهان قرار گیرد درنتیجه فک‌ها در وضعیت مناسبی قرار دارند.
- در هنگام بسته بودن دهان وقتی که لب‌ها روی هم قرارگرفته‌اند ، دندانهای فک بالا و پایین نیز روی‌هم قرار گیرند، می‌توان گفت فک‌ها در وضعیت صحیح نسبت به هم هستند.
- در حالت عادی و استراحت که دهان بسته است،اگر تنفس از راه بینی به‌صورت یکنواخت و بدون سختی انجام شود، نشانگر رشد مناسب فک‌ها می‌باشد.
رشد فک تا چه سنی ادامه دارد؟
همان‌گونه که اشاره شد فرد پس از به دنیا آمدن، رشد صورت و فک ادامه دارد و رشد فک تا دوران بلوغ و پشت سر گذاشتن تغییرات هورمونی روند تکمیلی خود را طی می‌کند. اکثر دندان‌پزشکان میانگین سن رشد صورت را تا 18 سالگی در نظر می‌گیرند.
هنگامی‌که استخوان فک به‌طور کامل رشد کند و در موقعیت مناسبی نسبت به سایر اجزای صورت و گردن قرار می‌گیرد اما درصورتی‌که فک به‌طور کامل رشد نکند و یا در حالیکه یکی از فکین کمتر یا بیشتر نسبت به دیگری رشد کند، امکان دارد فرد دچار مشکلات فکی و دندانی شود.مشکلات فکی به چند دسته تقسیم خواهند شد که هرکدام روش و یک بازه زمانی ایده آل را برای درمان دارند.
مشکلات فکی چیست؟
هنگامی‌که رشد فک به‌طور صحیح و کامل صورت نگیرد و استخوان فک در رابطه با سایر اجزای صورت هماهنگ نباشد، لذا اختلال فکی به وجود می‌آید. یکی از شناخته‌شده‌ترین اختلالات فکی سندرم TMJ هست که مربوط به روند رشدی استخوان فک نسبت به جمجمه است.
عدم رشد غیر طبیعی فک موجب می‌شود که ظاهر صورت متعادل نباشد و باعث شده فرد از ظاهر صورت خود ناراضی باشد اما از سوی دیگر تأثیرات عملکردی مهم‌تری نیز دارد برای مثال اگر دو فک نسبت به هم رشد متقارن نداشته باشند در این صورت باعث شده که دندانهای دو فک با یکدیگر در تعارض باشند و مانع عملکرد درست دندان‌ها و زبان شوند.
ازجمله دیگر اختلالات فکی می‌توان به بزرگ یا کوچک بودن فک‌ها اشاره کرد مثلاً فک پایین نسبت به فک بالا کوچک‌تر و عقب‌تر باشد و یا بالعکس که هرکدام از این اختلالات فکی روند درمانی خاص خود را دارند که با مراجعه به یک دندان‌پزشک متخصص می‌توانید درمان را شروع کنید.
درمان مشکلات فکی
اختلالات فکی با توجه به‌شدت و میزان و نوع مشکل فک و ارتباط آن با سایر اجزای صورت می‌تواند با جراحی فک و یا ارتودنسی درمان شود. در دوران کودکی که فک در حال تکمیل رشد خود می‌باشد، به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کنید تا با انجام یک معاینه تخصصی روند رشد فک و دندان‌ها بررسی شوند ودر صوررت نیاز، با ابزارهایی مانند دستگاه ارتودنسی و یا دستگاه‌های تنظیم‌کننده رشد فکی بتوانید رشد فک کودک را هدایت کنید.
اهمیت درمان مشکلات فکی
رشد نامناسب فک و صورت موجب می‌شود در عملکرد سایر اجزای استخوان جمجمه اختلال به وجود بیاید این مشکلات عبارت‌اند از:
- مشکل تنفسی
- مشکلات گفتاری
- اختلال در جویدن و بلع
- گردن درد
- میگرن
- فشار به استخوان گردن
کوچکی فک پایین
کوچک بودن فک پایین که در اصطلاح پزشکی به آن ماکروگنتاتیسم می‌گویند یکی ازناهنجاری های رشدی فک و صورت است. در این شرایط فک پایین ازلحاظ طولی و عرضی نسبت به سایر اجزای صورت رشد بسیار کمی داشته است. لازم به ذکر است که کوچکی فک در بیشتر افراد به‌صورت ارثی می‌باشد.
کوتاه بودن طول قوس فک پایین می‌تواند باعث فشردگی دندان‌ها و تغییر الگوی رشد دندان‌ها شود و همچنین کودک را درگیر مشکلات تنفسی و تغذیه خواهد کرد.
درمان عقب بودن فک را می‌توان با انجام یک معاینه توسط متخصص جراح فک و ارتودنتیست مشخص کرد. در بعضی از موارد می‌توان با انجام ارتودنسی و با استفاده از تجهیزات ارتوپدی دهان و هدایت‌کننده رشد فک، این ناهنجاری را برطرف کرد ودر صورتی که اختلالات فکی شدید باشند، با انجام جراحی فک در سن مناسب این مشکلات، برطرف خواهند شد.
ارتودنسی فانکشنال برای درمان کوچکی و عقب بودن فک
دستگاه فانکشنال با اعمال نیروی بیومکانیکی به دندان‌ها و فک موجب تحریک رشد فک پایین می‌شود و درنهایت فک پایین گسترش می‌یابد و مشکل برطرف شده. لازم به ذکر می‌باشد که بهترین سن برای درمان ارتودنسی فانکشنال قبل از دوره بلوغ می‌باشد. دستگاه ارتودنسی فانکشنال در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارد.
جلو بودن فک پایین
بسیاری از کودکان به‌طور مادرزادی دچار عدم انطباق فک بالا و پایین هستند که یکی از این اختلالات جلو بودن فک پایین است.
اگر این ناهنجاری فکی در زمان کودکی تشخیص داده شود از طریق ارتودنسی، رشد فک پایین محدودشده و مشکل برطرف خواهد شد. در بسیاری از کودکان این روش درمانی موفقیت‌آمیز است اما در موارد نادری که با ارتودنسی در دوران کودکی مشکل فکی حل نشد، این ناهنجاری را هدایت میکنند تا کودک به سن مناسب جراحی فک برسد و درمان را شروع کنند.
سخن پایانی:
اصلاح الگوی رشد صورت و فک مجموعه‌هایی از درمان‌های ارتودنسی و جراحی می باشد. بهترین سن مراجعه به متخصص ارتودنسی در اصفهان سن بین 7 تا 10 سالگی می‌باشد. تا با تشخیص به هنگام ناهنجاری‌های فکی و دندانی با استفاده از ارتودنسی پیشگیرانه الگو رشد فک و دندان های فرد را هدایت شود. می‌توانید برای درمان مشکلات فکی خود به دکتر محمد ناصری متخصص ارتودنسی در اصفهان مراجعه کنید. برای رزرو نوبت تماس بگیرید.
